بررسی کتاب تحفۀ حکیم مؤمن، از دیدگاه ادبی و طبی

سابقه و هدف: تاکنون تحقیقات زیادی در موضوعات مرتبط با طب سنتی انجام شده است؛ اما  اغلب به‌صورت کلی بوده و کمتر به جزییات توجه شده است و به نحوۀ بیان، زبان گفتار، چگونگی توصیف جزئیات و دیدگاه‌های متفاوت پدیدآورندگان آثار توجه نشده است. این مقاله با هدف کمک به افزایش اطلاعات و دانسته‌های دارویی کهن و معرفی هرچه بهتر آثار طبی به جامعۀ علمی کشور به منظور به کارگیری آن در میان محققان و داروسازان گیاهی ارائه شده و در آن سعی شده است تا حد زیادی ضمن بیان دیدگاه حکیم مؤمن، نحوۀ بیان و استفادۀ او از ابزار زبان برای بیان و توصیف جزئیات گل‌ها و گیاهان طبی و خاصیت درمانی هر جزء، نشان داده شود. مواد و روش‌ها: این پژوهش با روش توصیفی و مطالعۀ موردی به بررسی ویژگی‌های ادبی و علمی کتاب تحفۀ حکیم مؤمن، از کتاب‌های طبی و دارویی عصر صفویه، تألیف محمد مؤمن بن میرزا محمد زمان حسینی تنکابنی دیلمی پرداخته و امتیازها و ایرادهای کتاب مذکور را بررسی کرده است. یافته‌ها: یافته‌ها نشان می‌دهد، علی‌رغم اینکه تحفه حکیم مؤمن از نظر ویژگی‌های زبانی و نثر ادبی حایز اهمیت نیست، اما توانسته است  دیدگاه طبیبان قبلی را به چالش کشیده و مورد پذیرش عموم قرار گیرد، او علاوه بر کار طبابت در کار داروسازی، به‌خصوص ساختن ادویه مرکبه نیز توانا بوده است، و قبل از کتاب او به ادویه مرکبه، چندان توجه نمی‌شده و می‌توان گفت که یکی از امتیازهای کتاب، پرداختن به ادویه مرکبه است. بحث و نتیجه‌گیری: این کتاب از جنبه طبی و گیاهان داروئی، به‌خصوص توصیف ادویه‌های مرکبه بسیار با ارزش است و مطالعه آن برای انجام تحقیقات تجربی توصیه می‌شود.